Feminist protesto kültüründe mizah: ‘Sosis partisi bitsin’
Lisa Fransız
İngiltere’de kadınların seçimlere katılımını savunan kadınlar, işe kadınları oy kullanma hakkı kazanmaları için ikna etmeye ve eğitmeye çalışarak başladılar. Bu çabalar sonuç vermeyince hüsrana uğradılar ve 1903’ten itibaren radikalleşmeye başladılar. 1910’larda ise hapishanelerde zorla yedirilen açlık grevcileri üzerinden militan taktiklere yöneldiler.
1913’te, bir süfrajet bayrağı tutan Emily Wilding Davidson, Epsom derbisi sırasında Kral V. George’un atının önünde durduğu gün doruk noktasına ulaştı. Bildirildiğine göre 50 bin kişinin katıldığı cenazesi, kadınların oy hakkı kampanyasına küresel bir görünüm kazandırdı.
Protestolar birinci dalga feministler için çok tehlikeli bir hareketken, onlardan sonraki Batılı aktivistler genellikle mizahı benimsedi. Aktivizmin tarihi, mizahın değişim için başarılı bir strateji olarak kullanıldığını gösterir. İşte savunuculuk bağlamında mizahın gücünü gösteren dört mükemmel çağdaş feminist mizah örneği.
ZİNCİR REAKSİYONU
31 Mart 1965’te feminist aktivistler Rosalie Bogner ve Merle Thornton, Avustralya’nın Brisbane kentindeki Regatta Oteli’ne girdiler ve kendilerini bara zincirlediler. Queensland eyaletinde kadınların halka açık barlardan dışlanmasını protesto ediyorlardı. Bunun üzerine polis çağrıldı, asma kilit kırıldı ve dışarı çıkmaları söylendi. Bayanlar reddetti.
Şaşıran ve güven veren polis memuru, bazı erkeklerin onlara bir bardak bira ikram etmesinden sonra pes etti ve kadınlara “iyi eğlenceler” ve “fazla içmeyin” dedi. Ayrıca ulusal çapta kadınlara da aynı şeyi yapmaları için ilham verdiler. 1970’lerin başında Avustralya genelinde yasalar değişti. Tarihçi Kay Saunders’a göre bu olay, Avustralya’da “ikinci dalga feminizmin başlangıcı” oldu.
‘GERİLLA KIZLARI’
New York’lu aktivist grup ‘Guerilla Girls’, sanat dünyasındaki cinsiyetçiliğe, ırkçılığa ve eşitsizliğe karşı çıkma arayışlarına 1985’te başladı. Tanınmamak için goril maskeleri taktılar ve önemli olanın aktivistin değil, mesajın önemli olduğunu vurguladılar. Gerilla Kızları, “Kadınlar Met Müzesi’ne girmek için çıplak mı olmak zorunda?” Sanat galerilerinde kadınların yokluğunu afişler ve çıkartmalar asarak protesto ettiler.
Mizah ve istatistikler farkındalık yarattı, insanları sıkıntıya soktu ve beyaz olmayan kadınların çalışmalarının galerilerde ne kadar az sergilendiği gibi sorunları ortaya çıkardı. Gerilla Kızları, ortaya çıktıkları kırk yıldan bu yana açıklamalarını yaymaya ve kurumları sorumlu tutmaya devam ettiler. Sanat dünyasındaki davranışları değiştirmeye ve sanat ile siyaseti birleştirmeye devam ederken, aynı zamanda yoksulluk ve savaş gibi değerli dertlere de çabalarını genişlettiler.
Ancak sanat galerilerindeki cinsiyet dengesizliği hala küresel bir sorun. Şu anda Avustralya Ulusal Galerisi tarafından yürütülen ‘Adımı Bil’ kampanyası gibi girişimler ve kadınları sanat tarihine yeniden sokma çabaları böyle bir tavra karşıdır.
BEKLENMEYEN DEĞİŞİKLİK
1993 yılında Barbie Kurtuluş Örgütü, 50 ‘Barbie’ ve ‘GI Joe’ oyuncağının seslerini değiştirerek bir Noel şakası yaptı. GI Joe artık “Seninle alışverişe bayılıyorum” veya “Haydi hayallerindeki düğünü planlayalım” derken, Barbie “Ölüler yalan söylemez” veya “Saldır!” o diyordu. Çocuklara klişeleri öğretmek amacıyla bu gösteri, amacına yönelik büyük bir medya sıçraması yarattı.
Bir aktivist oyuncak bebek alır, değiştirir ve sonra tekrar raflara koyar.
Örgüt, çocukların basında yer alan cinsiyetçi klişeler hakkında yorum yapmasına izin verdi ve basın sadece 50 değil, yüzlerce değiştirilmiş bebek olduğunu duyurdu.
Etkisini ölçmek zor olsa da, bu şaka basında benzersiz bir ilgi yarattı ve bu da kuruluşun zorluklara dayalı imajının görünür olmasına yol açtı. Kızların ne yapması ve düşünmesi gerektiğine dair ‘normal’ durumu sorgularken, oyuncakların ideolojiyi nasıl şekillendirdiğini ortaya çıkararak toplumsal değişimi teşvik etti. Cinsiyet klişelerinin ve onların sinsi cinsiyetçiliğinin etkisini, savaş oyuncaklarının rol modellerini ve oyuncakların daha kapsayıcı ve çeşitli olması gerektiğini ortaya çıkardı.
Barbie’nin üreticisi Mattel ise buna yanıt vermedi; ancak daha sonra mesajı aldığını gösteren oyuncakları satışa çıkardı. Bunların arasında Eleanor Roosevelt, Ella Fitzgerald ve Jane Goodall gibi isimlerin yer aldığı ‘İlham Verici Kadınlar’ dizisi yer alıyor.
Sosis partisi!
2016 yılında, Avustralya Sinema Enstitüsü’nün en önemli etkinliklerinden biri olan AACTA Ödülleri sırasında, ‘Yeni Güney Galler Film ve Televizyon Endüstrisindeki Kadınlar’ kümesinden protestocular sosis gibi giyinip kırmızı halıyı işgal ederek “Sosis partisini bitirin!” şarkı söylediler. Gösterileri, güvenlik grubu kendilerini olayın bir parçası sanıp onlara erişim izni verdikten sonra Facebook’ta canlı yayınlandı.
Kadınlar, protestolarında, film ve televizyon endüstrilerinde çalışan kadın sayısını artırmayı amaçlayan bir kota sisteminin getirilmesini talep ediyorlardı. Uzun metrajlı film alanında şeffaflığı sorgulayan sinemaların eksikliğini, kadın adaylık oranının düşüklüğünü ve ne kadar az sinemanın kadın sanatçılar tarafından yönetilip yönetildiğini duyurmak istediler.
Avustralya tarafından finanse edilen uzun metrajlı filmlerin yalnızca yüzde 20’sinde kadın yönetmenler var. AACTA sinemaları finanse etmiyor ve yine de sinema dalına kadın katılımını acilen artırması gereken daha geniş bir sektörel alandır. Sosis şakasından bu yana, AACTA giriş formları film yapımcılarının çeşitliliğini de soruyor ve yapımcıları [kadın yönetmenlerin] film projelerine dahil olmayı düşünmeye teşvik ediyor.
AACTA ayrıca, uygunluk koşullarını yalnızca tiyatro alanlarında yürütülen tiyatroların ötesine genişletmek için Film ve Televizyon Bölümündeki Bayanlar ile etkileşim kurarak uygunluk kurallarını değiştirmiştir. Bu güncelleme girişteki çılgınlıkları azalttı; Kadınlar ve çeşitli film yapımcıları için fırsatlar, her zaman ticari sinemalarda gösterilmeyen bağımsız veya düşük bütçeli işlerde daha sık ortaya çıkıyor. Uygunluk koşullarındaki bu değişikliğin sektörde daha fazla istihdam ve çeşitlilik sağladığı açıklandı.
Halkın tanınması, uzun bir feminist mizah çizgisinden geldi. Ancak bu yavaş ilerleme, eşitlik ve hakkaniyete ulaşmada daha gidilecek çok yol olduğunu gösteriyor.
Yazının orijinali The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviri: Tarkan Tufan)
